- 09 Maj 2010, 14:30
#1861941
Srbija ponosna na svoj antifašizam
U znak sećanja na sve oslobodioce i nevino postradale u Drugom svetskom ratu, u Srbiji će danas nizom manifestacija biti obeležen 9. maj - Dan pobede nad fašizmom.
"Obaveza da se istraje na individualizaciji žrtava i spreči proces njihove dehumanizacije usled zaborava ili relativizacije počinjenih zločina, kao i da se ukaže na privrženost Srbije tekovinama antifašizma, jedan je od prioriteta Vlade Srbije", navedeno je u saopštenju ovim povodom iz Vlade Srbije.
Ministar odbrane Srbije Dragan Šutanovac poručio je povodom Dana pobede nad fašizmom, 9. maja, da pogubne greške poput onih iz Drugog svetskog rata više ne smeju da se ponove.
"Drugi svetski rat je dokaz koliko ljudi mogu da budu neljudi, koliko ljudski život može da bude jeftin, koliko stradanje ne može da ima meru", rekao je Šutanovac otvarajući juče novi deo stalne postavke u Vojnom muzeju na Kalemegdanu.
Šutanovac je podsetio da su u borbi protiv fašizma, želeći da odbrane svoju zemlju, narodi Jugoslavije pretrpeli velike gubitke, deset odsto tadašnje populacije.
Novi deo stalne postavke Vojnog muzeja odnosi se na period iz istorije vojske Srbije neposredno pre, tokom i posle Drugog svetskog rata.
Sastavni deo postavke su i uniforma u kojoj je ubijen kralj Aleksandar Karađorđević u Marseju 1934. godine, uređaj za dešifrovanje koji je koristio Gestapo, i lični predmeti vođe partizanskog pokreta Josipa Broza Tita i vođe četničkog pokreta Draže Mihailovića.
Srbi izneli teret borbe sa fašistima
Na prostorima bivše Jugoslavije Srbi su bili okosnica antifašističke borbe ali to zbog karaktera jugoslovenskog pokreta i države nije isticano niti vrednovano, ocenili su danas srpski istoričari u razgovoru za Tanjug povodom Dana pobede.
Oni su ukazali da su, na žalost, posle razbijanja socijalističke Jugoslavije, zbog političkih i ideoloških razračunavanja, antifašitičke tekovine srpskog naroda i u samoj Srbiji bile zanemarene.
Uloga Srba i Srbije u jugoslovenskom pokretu, koji je bio najveća gerilska vojska posle kineske, bila je ogromna, rekao je istoričar Predrag Marković iz Instituta za savremenu istoriju u Beogradu.
On je podsetio da je srpski narod u Drugom svetskom ratu imao dva antifašistička pokreta - partizanski i ravnogorski, ali se uloga Srba i Srbije "utopila" u opštejugoslovenskom pokretu.
Srbi su se u jugoslovenskom pokretu otpora, kako je kazao, zbog komunističke politike pariteta i veštačke simetrije, borili u partizanskim jedinicama pod različitim imenima.
Tako su se u ogromnom broju mobilisani Srbi iz Vojvodine i centralne Srbije borili u hrvatskim, slavonskim, dalmatinskim korpusima, rekao je Marković istakavši da uzrok tog "utapanja" treba tražiti i u nedostatku bilo kakvog osećaja nacionalnog kod srpskih komunista.
"Dok su slovenački i hrvatski komunisti u partizanskom pokretu bili uži rodoljubi - pre svega Hrvati i Slovenci - srpski komunisti, a pogotovo Crnogorci koji su dugo dominirali u KPJ, bili su ravnodušni prema Srbiji i srpskom nacionalnom interesu", objasnio je Marković.
Istoričar Čedomir Antić iz Balkanološkog instituta SANU je podsetio na činjenicu da su ustanak protiv fašista i okupatora, odnosno revolucija, podignuti u krajevima u kojima je živeo većinski srpski narod.
"Činjenica je da su najveća uporišta pokreta otpora bila u srpskim krajevima BiH i Hrvatske, pre svega u Lici, na Baniji i Kordunu i da su u Srbi činili većinu boraca do samog kraja rata, a u ukupnom broju žrtava između 60 i 70 procenata", naveo je Antić.
On je naglasio da to nije isticano, kao ni činjenica da je nad Srbima u fašističkoj Nezavisnoj državi Hrvatskoj izvršen genocid, a ni strani autori, u poglavljima o Jugoslaviji, nisu posebno naglašavali doprinos srpskog naroda antifašističkoj borbi.
Razlog treba tražiti, prema rečima Antića, u komunističkom internacionalizmu i činjenici da je KPJ nacionalno pitanje rešavala na principima Kominterne i po uzoru na Sovjetski savez.
Antić je podsetio da je vođa partizanskog pokreta Josip Broz Tito ponikao u Kominterni i da je njegov stav prema Srbima i Srbiji formiran na idejama borbe protiv hegemonije srpske buržoazije, koje su do izražaja došle na kongresu u Drezdenu kada je najavljeno rasparčavanje Jugoslavije, odnosno prostora na kome živi većinski srpski narod.
Ljubodrag Dimić, profesor na katedri za istoriju Jugoslavije Filozofskog fakulteta u Beogradu, podsetio je da je vrlo brzo teza o hegemoniji srpske buržoazije postala floskula o velikosrpskom hegemonizmu, ali ne buržoazije, već srpskog naroda.
Ovu antisrpsku tezu je Partija nosila na barjaku tokom celog rata, a Srbija je na to odgovorila time što je dala više od 300.000 boraca pokretu sa Josipom Brozom Titom na čelu, od kojih je 160.000 izginulo.
Dimić je podsetio da su na prostoru NDH, koja je obuhvatala i BiH, srpski borci činili apsolutnu većinu 1941/42. godine, a relativnu posle kapitulacije Italije septembra 1943
"Prema tome, srpski narod se od prvog do poslednjeg dana, služeći revoluciji ili drugom asntifašističkom pokretu, dosledno borio protiv fašizma i nacizma u Evropi",. istakao je Dimić.
"Posle rata 1945. godine revolucionarni pobednički pokret gradio je zemlju pomirenja, a to je podrazumevalo uvođenje simetrija, pa i one po kojoj su svi narodi podjednako učestvovali u oslobodilačkoj borbi", istakao je istoričar Mile Bjelajac iz Instituta za noviju istoriju Srbije.
Prema njegovim recima, ova simetrija je korišćena u toku rata da bi se partizanskom pokretu, koji su predvodili komunisti, obezbedio legitimitet, a posle rata i legitimitet režima.
"Poznato je da su početkom rata srpske brigade po etničkom sastavu sa prostora Hrvatske nazivane hrvatskim i da su to komunisti koristili, i pred Rusima i pred zapadnim saveznicima, kako bi istakli jugoslovensku legitimaciju svog pokreta", rekao je Bjelajac.
"Kada su zapadni saveznici insistirali da je pokret srpskog karaktera, onda su oni pokušavali da dokažu da je svejugoslovenski. To je kasnije ušlo u školski sistem i istorijske udžbenike, tako da je trebalo puno vremena da neki od tih mitova budu svedni na pravu meru, a stručna istorijska znanja počnu da zamenjuju uvrežene političke predstave o zajedničkoj ratnoj prošlosti", objasnio je Bjelajac.
On je ukazao da su pobednici, zbog ideološkog karaktera sukoba, ravnogorskom pokretu negirali svaku pozitivnu karakteristika, pa i ono što je objektivno bio antifašizam.
Ono što je bila realpolitika ravnogorskog pokreta osuđeno je ne samo verbalno, već i kroz sudske procese posle 1945., ali ono što je bila realpolitika komunističkog pokreta, prikrivano je dugi niz godina.
Tako se i danas slabo poznaje i minimizira pokušaj stvaranja modusa i dogovaranja između okupatora, kvislinga i narodnooslobodilačkih pokreta od 1942/43. godine, a real politika protivničkog (četničkog) pokreta karakteriše kao aktivna kolaboracija, istakao Bjelajac.
"Mi smo kao drustvo i danas taoci ove svesti i još trpimo posledice podele na partizane i četnike, a racionalno stručno znanje o tome se veoma teško probija",zaključio je Bjelajac.
Sagovornici Tanjuga su saglasni da je Drugi svetski rat u Jugoslaviji završen, ne kao pobeda Srba, nego partizanske vojske i otud mit o tome da su se svi narodi pođednako borili protiv okupatora.
To ipak, ne sme biti razlog, kako su ocenili, da se posle propasti Jugoslavije, s jedne strane potpuno negira jugoslovenski pokret, a druge vrši politička revizija istorije u kojoj se Srbi predstavljaju kao narod koji nema autentičnu antifašističku prošlost.
"Za razliku od nekih drugih naroda u okruženju, koji takvu prošlost sebi izmišljaju, srpski narod pripada onima evropskim narodima koji se mogu ponositi Danom pobede i svojom borbom protiv fašizma koja je utkana u temelje nove Evrope, a kojoj Srbija teži", zaključio je Dimić.
Veliki doprinos savezničkoj pobedi
Kraljevina Jugoslavija je u Drugi svetski rat uvučena 6. aprila 1941. godine kada su je napale nacistička Nemačka, fašistička Italija i njihovi saveznici.
Vlada Kraljevine Jugoslavija je 25. marta 1941. potpisala Protokol o pristupanju Trojnom paktu, ali je to izazvalo velike demonstracije u Beogradu posle čega je u državnom udaru zbačena vlada Cvetković - Maček.
Nova vlada je donela odluku o priznavanju SSSR sa kojim je potpisan ugovor kojim se Moskva obavezala da pruzi pomoć Beogradu u slučaju napada Nemačke. Nakon toga nacistička Nemačka je bombardovala Beograd ubivši više hiljada ljudi, a u isto vreme su nemačke, italijanske i mađarske trupe napale Jugoslaviju.
Kraljevina Jugoslavija je kapitulirala nakon 12 dana, a njena teritorija je rasparčana. Nacisti su stvorili Nezavisnu državu Hrvatsku koja je obuhvatala i Bosnu i Hercegovinu, a ustaše su počele ubijanje Srba, Roma i Jevreja.
Partizanski ustanak protiv okupatora u Srbiji je počeo 7. jula 1941. godine, a Narodno-oslobodilački pokret pod vođstvom partizana i Josipa Broza Tita zapadni saveznici su priznali dve godine kasnije.
Tito je bio na čelu najvećeg antifašističkog pokreta u okupiranoj Evropi, a jugoslovenski partizani su bili deo antifašističke koalicije.
Jedinice Narodno-oslobodilačke vojske oslobodile su Beograd u oktobru 1944. uz pomoć sovjetske Crvene armije, a potom su usledile borbe na Sremskom frontu tokom oslobađana čitave zemlje. Kraj rata Narodno oslobodilačka vojka dočekala je sa 800.000 vojnika.
Sovjetska Crvena armija je krajem aprila 1945. godine zauzela Berlin, a nacistička Nemačka je kapitulirala 9. maja te godine.
U znak sećanja na sve oslobodioce i nevino postradale u Drugom svetskom ratu, u Srbiji će danas nizom manifestacija biti obeležen 9. maj - Dan pobede nad fašizmom.
"Obaveza da se istraje na individualizaciji žrtava i spreči proces njihove dehumanizacije usled zaborava ili relativizacije počinjenih zločina, kao i da se ukaže na privrženost Srbije tekovinama antifašizma, jedan je od prioriteta Vlade Srbije", navedeno je u saopštenju ovim povodom iz Vlade Srbije.
Ministar odbrane Srbije Dragan Šutanovac poručio je povodom Dana pobede nad fašizmom, 9. maja, da pogubne greške poput onih iz Drugog svetskog rata više ne smeju da se ponove.
"Drugi svetski rat je dokaz koliko ljudi mogu da budu neljudi, koliko ljudski život može da bude jeftin, koliko stradanje ne može da ima meru", rekao je Šutanovac otvarajući juče novi deo stalne postavke u Vojnom muzeju na Kalemegdanu.
Šutanovac je podsetio da su u borbi protiv fašizma, želeći da odbrane svoju zemlju, narodi Jugoslavije pretrpeli velike gubitke, deset odsto tadašnje populacije.
Novi deo stalne postavke Vojnog muzeja odnosi se na period iz istorije vojske Srbije neposredno pre, tokom i posle Drugog svetskog rata.
Sastavni deo postavke su i uniforma u kojoj je ubijen kralj Aleksandar Karađorđević u Marseju 1934. godine, uređaj za dešifrovanje koji je koristio Gestapo, i lični predmeti vođe partizanskog pokreta Josipa Broza Tita i vođe četničkog pokreta Draže Mihailovića.
Srbi izneli teret borbe sa fašistima
Na prostorima bivše Jugoslavije Srbi su bili okosnica antifašističke borbe ali to zbog karaktera jugoslovenskog pokreta i države nije isticano niti vrednovano, ocenili su danas srpski istoričari u razgovoru za Tanjug povodom Dana pobede.
Oni su ukazali da su, na žalost, posle razbijanja socijalističke Jugoslavije, zbog političkih i ideoloških razračunavanja, antifašitičke tekovine srpskog naroda i u samoj Srbiji bile zanemarene.
Uloga Srba i Srbije u jugoslovenskom pokretu, koji je bio najveća gerilska vojska posle kineske, bila je ogromna, rekao je istoričar Predrag Marković iz Instituta za savremenu istoriju u Beogradu.
On je podsetio da je srpski narod u Drugom svetskom ratu imao dva antifašistička pokreta - partizanski i ravnogorski, ali se uloga Srba i Srbije "utopila" u opštejugoslovenskom pokretu.
Srbi su se u jugoslovenskom pokretu otpora, kako je kazao, zbog komunističke politike pariteta i veštačke simetrije, borili u partizanskim jedinicama pod različitim imenima.
Tako su se u ogromnom broju mobilisani Srbi iz Vojvodine i centralne Srbije borili u hrvatskim, slavonskim, dalmatinskim korpusima, rekao je Marković istakavši da uzrok tog "utapanja" treba tražiti i u nedostatku bilo kakvog osećaja nacionalnog kod srpskih komunista.
"Dok su slovenački i hrvatski komunisti u partizanskom pokretu bili uži rodoljubi - pre svega Hrvati i Slovenci - srpski komunisti, a pogotovo Crnogorci koji su dugo dominirali u KPJ, bili su ravnodušni prema Srbiji i srpskom nacionalnom interesu", objasnio je Marković.
Istoričar Čedomir Antić iz Balkanološkog instituta SANU je podsetio na činjenicu da su ustanak protiv fašista i okupatora, odnosno revolucija, podignuti u krajevima u kojima je živeo većinski srpski narod.
"Činjenica je da su najveća uporišta pokreta otpora bila u srpskim krajevima BiH i Hrvatske, pre svega u Lici, na Baniji i Kordunu i da su u Srbi činili većinu boraca do samog kraja rata, a u ukupnom broju žrtava između 60 i 70 procenata", naveo je Antić.
On je naglasio da to nije isticano, kao ni činjenica da je nad Srbima u fašističkoj Nezavisnoj državi Hrvatskoj izvršen genocid, a ni strani autori, u poglavljima o Jugoslaviji, nisu posebno naglašavali doprinos srpskog naroda antifašističkoj borbi.
Razlog treba tražiti, prema rečima Antića, u komunističkom internacionalizmu i činjenici da je KPJ nacionalno pitanje rešavala na principima Kominterne i po uzoru na Sovjetski savez.
Antić je podsetio da je vođa partizanskog pokreta Josip Broz Tito ponikao u Kominterni i da je njegov stav prema Srbima i Srbiji formiran na idejama borbe protiv hegemonije srpske buržoazije, koje su do izražaja došle na kongresu u Drezdenu kada je najavljeno rasparčavanje Jugoslavije, odnosno prostora na kome živi većinski srpski narod.
Ljubodrag Dimić, profesor na katedri za istoriju Jugoslavije Filozofskog fakulteta u Beogradu, podsetio je da je vrlo brzo teza o hegemoniji srpske buržoazije postala floskula o velikosrpskom hegemonizmu, ali ne buržoazije, već srpskog naroda.
Ovu antisrpsku tezu je Partija nosila na barjaku tokom celog rata, a Srbija je na to odgovorila time što je dala više od 300.000 boraca pokretu sa Josipom Brozom Titom na čelu, od kojih je 160.000 izginulo.
Dimić je podsetio da su na prostoru NDH, koja je obuhvatala i BiH, srpski borci činili apsolutnu većinu 1941/42. godine, a relativnu posle kapitulacije Italije septembra 1943
"Prema tome, srpski narod se od prvog do poslednjeg dana, služeći revoluciji ili drugom asntifašističkom pokretu, dosledno borio protiv fašizma i nacizma u Evropi",. istakao je Dimić.
"Posle rata 1945. godine revolucionarni pobednički pokret gradio je zemlju pomirenja, a to je podrazumevalo uvođenje simetrija, pa i one po kojoj su svi narodi podjednako učestvovali u oslobodilačkoj borbi", istakao je istoričar Mile Bjelajac iz Instituta za noviju istoriju Srbije.
Prema njegovim recima, ova simetrija je korišćena u toku rata da bi se partizanskom pokretu, koji su predvodili komunisti, obezbedio legitimitet, a posle rata i legitimitet režima.
"Poznato je da su početkom rata srpske brigade po etničkom sastavu sa prostora Hrvatske nazivane hrvatskim i da su to komunisti koristili, i pred Rusima i pred zapadnim saveznicima, kako bi istakli jugoslovensku legitimaciju svog pokreta", rekao je Bjelajac.
"Kada su zapadni saveznici insistirali da je pokret srpskog karaktera, onda su oni pokušavali da dokažu da je svejugoslovenski. To je kasnije ušlo u školski sistem i istorijske udžbenike, tako da je trebalo puno vremena da neki od tih mitova budu svedni na pravu meru, a stručna istorijska znanja počnu da zamenjuju uvrežene političke predstave o zajedničkoj ratnoj prošlosti", objasnio je Bjelajac.
On je ukazao da su pobednici, zbog ideološkog karaktera sukoba, ravnogorskom pokretu negirali svaku pozitivnu karakteristika, pa i ono što je objektivno bio antifašizam.
Ono što je bila realpolitika ravnogorskog pokreta osuđeno je ne samo verbalno, već i kroz sudske procese posle 1945., ali ono što je bila realpolitika komunističkog pokreta, prikrivano je dugi niz godina.
Tako se i danas slabo poznaje i minimizira pokušaj stvaranja modusa i dogovaranja između okupatora, kvislinga i narodnooslobodilačkih pokreta od 1942/43. godine, a real politika protivničkog (četničkog) pokreta karakteriše kao aktivna kolaboracija, istakao Bjelajac.
"Mi smo kao drustvo i danas taoci ove svesti i još trpimo posledice podele na partizane i četnike, a racionalno stručno znanje o tome se veoma teško probija",zaključio je Bjelajac.
Sagovornici Tanjuga su saglasni da je Drugi svetski rat u Jugoslaviji završen, ne kao pobeda Srba, nego partizanske vojske i otud mit o tome da su se svi narodi pođednako borili protiv okupatora.
To ipak, ne sme biti razlog, kako su ocenili, da se posle propasti Jugoslavije, s jedne strane potpuno negira jugoslovenski pokret, a druge vrši politička revizija istorije u kojoj se Srbi predstavljaju kao narod koji nema autentičnu antifašističku prošlost.
"Za razliku od nekih drugih naroda u okruženju, koji takvu prošlost sebi izmišljaju, srpski narod pripada onima evropskim narodima koji se mogu ponositi Danom pobede i svojom borbom protiv fašizma koja je utkana u temelje nove Evrope, a kojoj Srbija teži", zaključio je Dimić.
Veliki doprinos savezničkoj pobedi
Kraljevina Jugoslavija je u Drugi svetski rat uvučena 6. aprila 1941. godine kada su je napale nacistička Nemačka, fašistička Italija i njihovi saveznici.
Vlada Kraljevine Jugoslavija je 25. marta 1941. potpisala Protokol o pristupanju Trojnom paktu, ali je to izazvalo velike demonstracije u Beogradu posle čega je u državnom udaru zbačena vlada Cvetković - Maček.
Nova vlada je donela odluku o priznavanju SSSR sa kojim je potpisan ugovor kojim se Moskva obavezala da pruzi pomoć Beogradu u slučaju napada Nemačke. Nakon toga nacistička Nemačka je bombardovala Beograd ubivši više hiljada ljudi, a u isto vreme su nemačke, italijanske i mađarske trupe napale Jugoslaviju.
Kraljevina Jugoslavija je kapitulirala nakon 12 dana, a njena teritorija je rasparčana. Nacisti su stvorili Nezavisnu državu Hrvatsku koja je obuhvatala i Bosnu i Hercegovinu, a ustaše su počele ubijanje Srba, Roma i Jevreja.
Partizanski ustanak protiv okupatora u Srbiji je počeo 7. jula 1941. godine, a Narodno-oslobodilački pokret pod vođstvom partizana i Josipa Broza Tita zapadni saveznici su priznali dve godine kasnije.
Tito je bio na čelu najvećeg antifašističkog pokreta u okupiranoj Evropi, a jugoslovenski partizani su bili deo antifašističke koalicije.
Jedinice Narodno-oslobodilačke vojske oslobodile su Beograd u oktobru 1944. uz pomoć sovjetske Crvene armije, a potom su usledile borbe na Sremskom frontu tokom oslobađana čitave zemlje. Kraj rata Narodno oslobodilačka vojka dočekala je sa 800.000 vojnika.
Sovjetska Crvena armija je krajem aprila 1945. godine zauzela Berlin, a nacistička Nemačka je kapitulirala 9. maja te godine.
