Judith Butler po prvi put među Srbima!
- Sve pohvale izdavačkoj kući B92
na izdavačkom poduhvatu. -
Gender Trouble u hrvatskom prevodu u izdanju (2001)
Ženske infoteke
(ženskog informacijsko dokumentacijskog centra)
Mona Lisa
(Leonardo da Vinci)
i (subverzivnost) repeticije
Marcel Duchamp
(1887-1968)
Obrijana Mona Lisa
Salvador Dali
Mona Lisa
Alfred Gescheidt
Mammary Lisa (1972)
Leonardo Bezzola
Mao Lisa (1976)
Fernardo Botero
Mona Lisa (1978)
|
|
BUTLER, JUDITH (1956-
)
Američka filosofkinja i queer teoretičarka
Butlerova studira filozofiju i
doktorira sa tezom: Subject of Desire-Hegelian Reflections
in 20th - Century France (1987). Danas je profesorka za retoriku
i komparativistiku na Univerzitetu California u Berkeleyu.
Osnovno polazište Butlerove studije Nevolje sa rodom
(Gender Trouble, 1990) sa kojom je postala međunarodno
poznata, jeste postavljanje pitanja kategorije 'žene' kao subjekta
feminizma kao i razlikovanja između biološkog
roda (pol) i kulturnog
roda (džender). Oslanjanjem na radove
Michela Foucaulta, Jacquea Lacana, Julije Kristeve i Monique Wittig,
Butler tvrdi da je 'feministički subjekt' produkt istih vladajućih
struktura kojeg on identifikuje kao patrijahalne i protiv kojih
se bori. Ovo je vodi ka jednoj kritici kategorije identiteta koji
se u kulturološkim diskrusima producira i naturalizuje i ka stanovištu
da osnovna premisa buduće feminističke politike mora biti uvid
u konstruisanost i promenjivost identiteta. Butler dalje izlaže
da je biološki pol dostupan uvek samo preko kulturnih simbolizacija;
rod organizuje inteligibilitet tela. Tako se postavlja pitanje
za Butlerovu da li predstava o jednoj biološkoj fundiranoj razlici
između muških i ženskih tela nije jedna naknadna fikcija, koja
stabilizuje rodno-pripisivanje (gender-Zuschreibung). Kulturno
inteligibilni (umom shvatljivi) rodni identiteti počivaju na naturalizovanom
kauzalitetu između pola, roda i želje i treba ih opisati
kao produkte 'heteroseksualnog matriksa' i incest-tabua. 'Biće'
muškarca i žene jeste za Butlerovu efekat jedne nikad završene
serije performativnih činova i stiliziranja tela, koje nije pak
utvrđeno u jednoj pre-diskursivnoj i pre-kulturnoj 'prirodi'.
U svojoj imitaciji rodnih identiteta butch/femme lezbejke
ili travestiti npr. razotkrivaju konstruktivni karakter, odnosno
'perfomativnost' identiteta.
U Telima koja nešto znače (1993) ona pobliže odredjuje
ovaj pojam performativnosti koji je u recepciji Nevolje sa
rodom bio često pogrešno shvaćen kao performans ili
teatar. Pod performativivnošću ona ne podrazumeva jedan svestan
čin nego efekat rodnog diskursa koji se iskazuje u ne zatvorenom
i ne intencionalnom ponavljanju ili re-insceniranju normi i koji
na ovaj način konstituiše identitete. U njenom čitanju Platona,
Freuda i Lacana kao i savremenih filmova i literalnih tekstova,
Butler raspravlja o tome kako se kroz rodni i rasni diskurs producira
jedna materijalnost tela.
Njeni noviji radovi duguju više političkoj filozofiji, i već
od Gender Trouble ona zapravo traga za implicitnim pitanjem
odnosa između moći i subjektivnosti. U daljem razvijaju teorije
govornih činova J. L. Austina, Butler se koncentriše u Govoru
izazivanja (Excitable Speech, 1997) na načine delovanja
jezičke performativnosti u političkom i sudskom diskursu i raspravlja,
između ostalog, o rasističkom jeziku kao i o zabrani govora o
homoseksualnosti u američkoj vojsci. U The Psychic Life of
Power. Theories in Subjection (1997) razvija u jednom
kritičkom ponovnom čitanju Nitzschea, Hegela, Freuda, Foucaulta
i L. Althussera teoriju formiranja subjekta koja obraća pažnju
na kompleksna međusobna dejstva društvene moći i subjektivne psihe.
U diskusiji sa politikologom E. Laclauom ona raspravlja o problemu
jedne nove definicije političkog diskursa nakon okončanja hladnog
rata. Spisi Butlerove o rodnom identitetu pokrenuli su i u Nemačkoj
intezivnu debatu o premisama feminističke teorije odnosno Rodnih
studija (Gender Studies), koja se naročito zaoštrila oko pitanja
koncepta tela. Njeni noviji političko-filozofski spisi su na nemačkom
govornom području do sada bili malo recipirani.
Doris Feldmann & Sabine Schuelting
Literatura:
Judith Butler: Subjects of Desire. Hegelian Reflections in 20th-Centrury
in France, N. Y. 1987.
Butler Judith and Joan W. Scott, izd. Feminists Theorize the Political.
New York: Routledge, 1992.
Butler Judith, Excitable Speech. A Politics of the Performative,
N.Y. 1997 (nem. prev. Hass spricht. Zur Politik des Performativen,
Berlin 1998)
Butler Judith, The Psychic Life of Power. Theories in Subjection,
Stanford 1997. Butler Judith ťThe Uses of Equalityť. u: Diacritics
27.1 (1997) Str. 3-12.
S.Benhabib (izd.): Der Streit um Differenz. Feminismus und Postmoderne
in der Gegenwart, Frankfurt am Main 1993.
I. Lorey: Immer Aerger mit dem Subjekt. Theoretische und politische
Konsequenzen eines juridischen Machtmodells. J. B., Tübingen,
1996.
Preuzeto iz: Metzler Lexicon Literatur- und Kulturtheorie, izd.
Ansgar Nünning, 2. prošireno izdanje, Stuttgart-Weimar, 2001,
str. 77-78.
Performativnost
Termin potiče od britanskog filozofa J. L.
Austina (1911-1960) i njegove teorije o govornim činovima
(speech act theory) prema kojoj izvesni iskazi ceremonija
izvode (perform) čin i na taj način vrše (obavezujuću)
moć. Primere za to on nalazi u pravnim presudama i bračnim ceremonijama
(npr. pristanak na brak: Yes, I do). Koncept je preuzela Judith
Butler kako bi opisala način na koji je rod produkovan kao posledica
(effect) regulatornog režima koji nalaže ritualizovano
ponavljanje naročitih formi ponašanja.
Iz: Tamsin Spargo, Foucault
and Queer Theory. Icon Books UK - Totem Books USA, 1999,
str. 74-75.
Ergografija II
Judith Butler, filosofkinja, feministkinja
i queer teoretičarka - tvrdi da su kategorije, koje se često uzimaju
za 'normalne' kao rod, seksualnost i telo, bile uvek tako definisane
da služe naročitim političkim ciljevima, kao što je učvšćavanje
(reinforcing) heteroseksualnosti. U delu Nevolje sa rodom
- Feminizam i subverzija identiteta (1990), Butler iznosi
da rodni identitet nije urođen nego pre niz ponašanja koje svi
članovi kulture performiraju (izvode). Parodije normativnog roda,
kao što je drag, iskazuju artificijalnost takvih kategorija
pokazujući kako se oni lako daju imitirati.
Butler koristi postmoderne teorije i metodologije
kako bi analizirala političke efekte izvesnih sistema reprezentacije
i znanja, naročito unutar feminističke teorije. Studija Nevolje
sa rodom razmatra štete za feminizam koje proističu iz njegove
odanosti gledištima o identitetu koji osnažuje binarne kategorije
i logiku. Gradeći svoje uvide na idejama i teorijama širokog opsega
savremenih intelektualaca, Butler ukazuje na seksističke i heterocentrične
stavove unutar psihoanalitičkog, filozofskog i feminističkog mišljenja.
U Telima koja nešto znače, ona prati kako su koncepcije
samog tela oblikovane filozofskim shvatanjima o rodu, seksualnosti
i subjektivnosti.
Njen rad je model interdisciplinarne nauke
koja kombinuje feminističke, sturukturalističke, psihoanalitičke
i dekonstruktivističke metodologije. Pisala je o AIDS-u, pornografiji,
filmu, queer identitetu i književnosti. Njena analiza politike
identiteta je od naročitog značaja za lezbejske, gej i queer teoretičare,
a njena kritička čitanja feminističkih čitanja bila su značajna
za preispitivanje krucijalnih problema u savremenoj feminističkoj
teoriji.
Lorna J. Smedman
Literatura:
Butler Judith, Bodies that Matter: On the Discursive Limits
of ŤSexť. New York: Routledge, 1993.
Butler Judith, Gender Trouble: Feminism and the Subversion
of Identity. New York: Routledge, 1990.
Butler Judith, Imitation and Gender Insubordination,
u: Inside/Out: Lesbian Theories, Gay Theories, izd. Diana Fuss,
13-31. New York: Routledge, 1991.
Butler Judith and Joan W. Scott, izd. Feminists Theorize the
Political. New York: Routledge, 1992.
Preuzeto iz: Encyclopedia of Feminist
Literary Theory, izd. Elizabeth Kowaleski-Wallace, New York,
1997, str. 61-62.
.....................................................................................................................................................
... Ovakav pogled na identitet produktivno se
ukršta sa teorijom o rodu koju postavlja J. Butler. Oslanjajući
se na Nitzschea (poput Deleuzea i Guattaria) kao i na Foucaulta,
Butler briljantno redefiniše rod ili seksualnu orijentaciju kao
posledicu (effect) ponavljanja (repetition) - niti kao izraz unutarnje
suštine, niti kao artefakt socijalne konstrukcije. Norme roda
za koje se tvrdi da izražavaju esencijalne identitete jesu zapravo
posledice ponavljajućih (rekurentnih) cinova koji ih konstituišu
kao takve. Rodne uloge nisu niti izraz fiksnih identiteta niti
rezultat čistog slobodnog izbora: one potiču od nametanja i inkorporacije
normi u ponovljenim činovima i ponašanju, i nemaju nikakvu drugu
krajnju (onostranu) realnost nego do takvo ponavljanje. Međutim,
konstitucija (smisao) identiteta ponavljanjem, prema njenom gledištu,
jeste takodje podložna varijacijama na to ponavljanje. Ono što
repeticija može zapravo da produkuje, kao što Deleuze takođe ističe,
nije samo repeticija istog (nametanje norme) nego može da produkuje
i razliku: varijaciju, razmimoilaženje, odstupanje i čak subverziju
norme. Strateško pitanje za Butlerovu je otuda: ne da li treba
ponavljati nego kako ponavljati ili, zapravo, ponavljati i kroz
radikalno umnožavanje (proliferation) roda, istisnuti same norme
roda koje omogucuju samo to ponavljanje. Pripisivanjem tako tendencionalno
kontitutivne, međutim, potencijalno subverzivne uloge repeticiji,
Butler vešto izbegava zagonetku determinizma nasuprot slobodnoj
volji i utire put za mesto posredništva (agency, tkdj. dejstvo,
uticaj) u teoriji roda, za posredništvo koje se sada razume u
okvirima stepena varijacija u repeticiji. Posredništvo je ograničeno
ali je takođe omogućeno repeticijom...
Holland Eugene
Preuzeto iz:
Holland W. Eugene, Deleuze and Guattaris Anti Oedipus.
Introduction to Schizoanalysis, London and New York:
Routledge, 1999, str. 120.
Odabrana dela J. Butler na engleskom:
Subjects
of Desire: Hegelian Reflections in Twentieth Century France
(Columbia University Press, 1987).
Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity (Routledge,
1990).
Feminists Theorize the Political, with Joan W. Scott (Routledge,
1992).
Bodies that Matter: On the Discursive Limits of "Sex"
(Routledge, 1993).
Feminist Contentions: A Philosophical Exchange, co-authored
with Seyla Benhabib, Drucilla Cornell, and Nancy Fraser (Routledge,
1995).
Excitable Speech: A Politics of the Performative (Routledge,
1997).
The
Psychic Life of Power: Theories of Subjection (Stanford University
Press, 1997).
What's Left of Theory? - New Work on the State and Politics
of Literary Theory by Judith Butler, John Guillory, &
Kendall Thomas (Routledge, 1999).
Za dalje čitanja vidi: www.theory.org.uk
Priredio:
N. |
|
|